შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა
უფლებების კონვენციას (შემდეგში კონვენცია) საქართველოსთვის 2014 წლიდან შესასრულებლად
სავალდებულო ძალა აქვს.
კონვენციის რატიფიცირებით სახელმწიფოები
თანხმდებიან ისეთ ზოგად პრინციპებზე, როგორიცაა თანაბარი შესაძლებლობების უზრუნველყოფა,
მისაწვდომობა, სრულყოფილი ჩართვა და მონაწილეობა საზოგადოებაში.
სახელმწიფოები აღიარებენ ვალდებულებას
უზრუნველყონ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა
წვდომა ჯანმრთელობის დაცვაზე უმაღლესი ხელმისაწვდომი სტანდარტებით. აღნიშნული თავის მხრივ, ფიზიკური მისაწვდომობის გარდა,
მოიაზრებს ფინანსურ მისაწვდომობასაც. უმაღლესი ხელმისაწვდომი სტანდარტი გულისხმობს
ინდივიდუალურად, პირის საჭიროებების გათვალისწინებით, მასზე მორგებული მედიკამენტებისა
თუ მანიპულაციების შერჩევას.
თუმცა, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე
პირებს, ვალდებულებების აღიარების გარდა, რეალობაში მათი დაცვა სჭირდებათ. ჩემთან საუბარში, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე
ქალების დედები აღნიშნავენ, რომ სამედიცინო სერვისები მათი შვილებისთვის მისაწვდომი
არ არის. სამედიცინო სერვისები ძალიან ძვირია, რის გამოც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე
ქალები ექიმებთან თითქმის არ მიდიან.
ლალი[1]
25 წლის არის, იგი ბავშვობიდან შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირია. ლალის დედა ამბობს,
რომ სიმპტომების გამოვლენის დროს შვილი ერთხელ წაიყვანა რეპროდუქტოლოგთან. ბევრი ანალიზის
გაკეთება მოუწია, რაშიც 400 ლარი გადაიხადა. წამლები, რაც ექიმმა გამოუწერა, ლალის
მშობლისთვის ძვირი იყო, თუმცა, მაინც იყიდა. წამლებს მის შვილზე ცუდი ეფექტი ჰქონდა- მოადუნა, გათიშა. დედა იძულებული
გახდა ძვირიანი წამლების მიცემა შეეწყვიტა და ისინი მცენარეული წამლებით ჩაენაცვლებინა.
ლალის დედა ამბობს რომ მატერიალური პირობების გამო, მის შვილს გინეკოლოგიური მომსახურება
სხვა დროს არ მიუღია.
სამედიცინო სერვისების ფრაგმენტულობაზე
საუბრობს 32 წლის ნანას დედა. ნანას ცერებრული დამბლა აქვს. ნანას დედა ჩემთან საუბარში
აღნიშნავს, რომ კომპლექსური სერვისი არ არსებობს, რაც მისი შვილის მდგომარეობის ყველა
მიმართულებით შეფასებას შესაძლებელს გახდიდა. ამბობს, რომ შვილის ფსიქოლოგი თავად არის,
წლებია. თან სწავლობს, თან შვილს ეხმარება.
ჯანმრთელობის უფლების შემადგენელი კომპონენტია
დაზღვევა. კონვენციის თანახმად, საქართველო, როგორც ხელმომწერი ქვეყანა კრძალავს შეზღუდული
შესაძლებლობის მქონე პირების დისკრიმინაციას სამედიცინო დაზღევის გაცემისას. თუმცა,
საყოველთაო დაზღვევა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების საჭიროებებს არ ითვალისწინებს.
ერთ-ერთი შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალის დედა სადაზღვევო პაკეტის შეფასებისას
ამბობს:
„ჯანმრთელობის პაკეტი არის სასაცილო,
საყოველთაო დაზღვევა არაფერს მოიცავს. ძალიან ბევრი ბარიერი და პრობლემაა ჯანმრთელობის
მხრივ“.
ფინანსურმა დაბრკოლებებმა, განსაკუთრებით
უარყოფითად იმოქმედა Covid_19 ვირუსით გამოწვეული ეპიდემიის დროს. 24 წლის ნატოს დედა
აღნიშნავს, რომ ეპიდემიის დროს მუდმივად სახლში ყოფნა ნეგატიურად მოქმედებს მის შვილზე,
რომელიც კომუნიკაბელურია და სოციალიზაცია სჭირდება. ნატო ძალიან გაღიზიანებულია. თუმცა,
ფსიქოლოგი თუ სხვა სამედიცინო სერვისი ფინანსური დაბრკოლებების გამო მათთვის მიუწვდომელია.
„სახელმწიფო დიდად არ ზრუნავს ასეთ ადამიანებზე“ -ამბობს იგი.
შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალების
მშობლები აღნიშნავენ, რომ 18 წლის ზემოთ პირებისთვის სერვისები კიდევ უფრო იკლებს.
„18 წლის ზემოთ ყველაფერზე ბრძოლა გვიწევს და მაინც არაფერი გამოდის“ - აღნიშნავს
ლალის დედა. ,,ჩვენი ჯიბიდან გასროლილი თანხებით ვმკურნალობთ, არადა ჩვენ საღ-სალამათი
ადამიანები სახლში ვზივართ, ჩვენი პენსიაც არ გვაქვს“ -აგრძელებს ნატოს დედა.
ფიზიკური და ფინანსური დაბრკოლებების
გარდა, დამატებითი დამაბრკოლებელი ფაქტორები მოქმედებს, როდესაც საქმე შეზღუდული შესაძლებლობის
მქონე პირების სექსუალური და რეპროდუქციული ჯანმრთელობის საკითხს ეხება. საზოგადოებაში
არსებული სტერეოტიპები უარყოფითად მოქმედებს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირების
სექსუალური და რეპროდუქციული ჯანმრთელობის უფლების ეფექტურ რეალიზებაზე. ამ მიზნით
სახელმწიფოს ვალდებულება ორ მიმართულებას მოიცავს:
უფასო ან ხელმისაწვდომი სტანდარტებისა და ხარისხისა სექსუალური და რეპროდუქციული ჯანმრთელობის
სფეროს სახელმწიფო პროგრამებით უზრუნველყოფის გარდა, სახელმწიფომ ცნობიერების ამაღლებაზე,
შშმ პირთა ოჯახების გაძლიერებაზე და სტერეოტიპული დამოკიდებულების აღმოფხვრაზე უნდა
იზრუნოს.
თუმცა, შშმ ქალების მშობლებთან საუბრით
ირკვევა, რომ ოჯახების ცნობიერება შშმ ქალების სექსუალური და რეპროდუქციული ჯანმრთებლობის
საკითხების მიმართ კვლავ დაბალია. „ჩვენ ისეთი თაობა ვართ, რომ გვეუხერხულება. ჩვენ
დროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვის ქუჩაში გამოყვანაც სირცხვილი იყო. არ ვიცით
მართვა, რისიც გვეშინია და პრობლემას ვერ ვაღიარებთ, ამას ვკეტავთ და ჩვენ გვირჩევნია
ეს იმპულსები შრომით ჩაიხშოს, რასაც დღის ცენტრში აკეთებენ და მომოწონს ძალიან. ასე
მართავენ, ახშობენ ენერგიას და უფრო დიდ პრობლემას ირიდებენ ამით თავიდან.“- ამბობს
ერთ-ერთი დღის ცენტრის მომსახურების მიმღები პირის მშობელი. „დღის ცენტრი ამის მართვას
ვერ შეძლებს, ოჯახი უნდა იყოს მზად, ჯანდაცვა, პირადი ექიმი, სექსოლოგი უნდა მუშაობდეს.“-ამატებს
იგი.
სახელმწიფომ, კონვენციის ხელმოწერით
ბევრი უფლება აღიარა, თუმცა ფურცელსა და რეალობაში, სიტუაცია სრულიად განსხვავებულია.
ბლოგი მომზადებულია თამარ კაპანაძის
მიერ.
პროექტი ხორციელდება RFSU-ს (Swedish Association
for Sexuality Education) ფინანსური მხარდაჭერით.
